Romeo and Juliet ( Hồi 1 )

TIỂU DẪN VỀRÔMÊÔ VÀ JULIET
Theo ý kiến đa số các nhà nghiên cứu, vở Rômêô và Juliet viết vào khoảng 1594 - 1595.

Viết vở kịch này, Shakespease đã dựa theo một truyện bằng văn vần (khoảng 3.000 câu) của một nhà thơ trẻ người Anh là Actơ Bruc (Arthur Brooke), xuất bản năm 1562. Bruc đã phóng tác theo một truyện bằng văn xuôi do một người Ý là Matêô Banđenlô (Matteo Bandello) viết, xuất bản năm 1554, hay nói cho đúng hơn, theo bản dịch tiếng Pháp của truyện này do Pie Boatô (Pierre Boisteau) dịch, xuất bản năm 1559.

Thực ra, những nét chính của câu chuyện tình này đã có từ sớm hơn nữa, trong những truyện ngắn của Luyghi đa Portô (Luigi đa Porto) xuất bản khoảng 1535, của Ađriêng Xơvanh (Adrien Sevin) xuất bản khoảng 1542, v.v...

Mỗi người viết hoặc người dịch lại thêm thắt, sửa đổi cho câu chuyện thêm hấp dẫn, hoặc tô vẽ các nhân vật cho thêm nổi. Chẳng hạn Xơvanh thêm vào nhân vật thầy lang, Bruc tô cho rõ nét nhân vật nhũ mẫu...

Nhưng chính là thông qua tác phẩm của Shakespease mà câu chuyện của đôi bạn tình thành Vêrôna đã được lưu lại cho hậu thế.

Nội dung vở kịch như sau:

Ngày xưa ở thành Vêrôna của nước Ý, giữa hai họ lớn, họ Capiulet và họ Montaghiu, có một mối thù lâu đời. Mối thù sâu sắc đến nỗi hễ người hai họ, thậm chí gia nhân hai nhà, gặp nhau là có chuyện cãi cọ hoặc chém giết.

Một đêm, tộc trưởng họ Capiulet mở dạ yến. Rômêô, con trai tộc trưởng họ Montaghiu, đang say mê Rôdalin, một cô gái trong họ Capiulet, nên cùng một vài người bạn đeo mặt nạ đến dự buổi yến này để được gặp Rôdalin. Nhưng khi đến nơi, thì Rômêô gặp Juliet, con tộc trưởng Capiulet, và hai người yêu nhau say đắm ngay từ buổi đầu gặp gỡ.

Nửa đêm, tiệc tan, Rômêô vượt tường nhảy vào vườn sau nhà Capiulet. Juliet hiện ra trên bao lơn phòng nàng, và hai người cùng “trao cho nhau lời thề chung thủy”.

Sáng hôm sau, Rômêô tới gặp cha linh hồn là tu sĩ Lôrân và yêu cầu tu sĩ làm lễ xe duyên cho hai người. Tu sĩ ưng thuận vì hy vọng rằng “mối duyên lành này sẽ làm cho hận thù hai họ đổi thành tình sâu nghĩa nặng”. Sau lễ thành hôn tại phòng tu sĩ Lôrân, Juliet về phòng riêng chờ Rômêô đêm đó sẽ tới.

Nhưng cùng ngày hôm đó đã xảy ra một chuyện không may. Tibân, anh họ Juliet, gặp Rômêô và buông lời hỗn xược. Rômêô nhịn, nhưng bạn Rômêô là Mơkiuxiô bực tức gây chuyện đánh nhau với Tibân. Thừa lúc Rômêô len vào giữa để can, Tibân lén đâm chết Mơkiuxiô. Báo thù cho bạn, Rômêô đâm chết Tibân. Vương chủ thành Vêrôna kết án Rômêô phải đày khỏi thành Vêrôna.
Sau khi giết Tibân, Rômêô trốn trong phòng tu sĩ Lôrân. Tu sĩ an ủi chàng và khuyên chàng đêm đó cứ tới từ biệt Juliet, rồi sau đó rời khỏi Vêrôna đến tránh ở một thành khác là Mantua, chờ ngày có thể xin vương chủ ân xá và giải hòa hai họ.

Đêm đó, Rômêô, nhờ sự giúp đỡ của vú nuôi Juliet, được gặp nàng. Nhưng sáng sớm hôm sau, khi đôi bên từ biệt, hai người đều linh cảm những chuyện chẳng lành.

Quả vậy, cha Juliet ép nàng phải lấy một chàng thanh niên quý tộc, họ hàng của vương chủ, là bá tước Parit. Tuyệt vọng, Juliet tới gặp tu sĩ Lôrân. Tu sĩ khuyên nàng cứ giả vờ nhận lấy Parit và cho nàng một lọ thuốc. Uống thuốc này vào thì thân thể sẽ cứng đờ lạnh ngắt như chết trong một thời gian, sau đó sẽ tỉnh dậy khỏe mạnh như thường. Đêm hôm ấy sẽ uống thuốc. Hôm sau, người nhà tưởng chết sẽ đem đặt thi thể trong hầm mộ họ Capiulet theo phong tục thời ấy. Trong khi đó, tu sĩ sẽ cho người đến Mantua báo cho Rômêô biết để lẻn về Vêrôna đón nàng đi.

Juliet về nhà, giả vờ vui vẻ nhận lời lấy Parit. Ông già Capiulet vui mừng định tổ chức cho đón dâu ngay ngày hôm sau. Nhưng đêm ấy, Juliet uống thuốc. Sáng sớm hôm sau, khi Parit tới thì nàng chỉ còn là cái xác cứng đờ. Mọi người than khóc rồi đem thi thể nàng đặt vào hầm mộ của dòng họ Capiulet.

Sau khi Juliet rời tu phòng về nhà, tu sĩ Lôrân đã nhờ một người bạn là tu sĩ Jôn đi Mantua báo tin cho Rômêô biết. Nhưng một sự không may khiến tu sĩ Jôn không đi được. Trong khi đó thì gia nhân của Rômêô tưởng Juliet chết thật, phi ngựa tới Mantua báo tin. Nhận tin chẳng lành, Rômêô tuyệt vọng, mua một liều thuốc độc rồi định trở về chết bên thi thể người yêu.

Nửa đêm hôm đó, Rômêô tới hầm mộ nhà Capiulet. Parit cũng tới đó để khóc than nàng. Hai người đánh nhau. Parit bị Rômêô đâm chết. Rômêô vào trong hầm mộ, uống thuốc độc, rồi hôn Juliet mà chết.
Tu sĩ Lôrân khi được tu sĩ Jôn cho biết tin không đi được, cũng lật đật tới hầm mộ Juliet đêm đó để chờ nàng tỉnh dậy. Nhưng khi tới nơi thì đã quá muộn. Rômêo đã chết.

Juliet tỉnh dậy. Tu sĩ khuyên nàng vào nương thân trong nhà tu kín. Nhưng nàng không nghe và dùng dao của Rômêô tự vẫn.

Tin lan ra, khắp thành Vêrôna xôn xao. Vương chủ và người hai nhà kéo tới. Câu chuyện thương tâm được tu sĩ kể lại.

Và “bên xác con, cha mẹ mới quên thù”.
*
* *
Người ta thường nói, vở Rômêô và Juliet là vở kịch của tình yêu. Đúng như vậy, Rômêô và Juliet là vở kịch của tình yêu trong sáng và chân thành. Như Flôbe (Flaubert) đã nói: “Virgin đã sáng tạo ra người thiếu phụ yêu đương, Shakespease đã sáng tạo ra người thiếu nữ yêu đương. Tất cả những thiếu phụ và thiếu nữ yêu đương khác chỉ là mô phỏng theo hai nhân vật Điđông và Juliet”.
Nhưng nếu chỉ nói đơn giản rằng chủ đề của Rômêô và Juliet là tình yêu thì không đủ. Chủ đề của vở kịch có hai mặt: tình yêu của đôi lứa thanh niên và oán thù truyền kiếp giữa hai họ. Vở kịch mở đầu bằng một cuộc ẩu đả giữa gia nhân hai nhà. Nó kết liễu bằng sự giải hòa giữa hai họ. Sự thù hằn giữa hai họ khiến cuộc tình duyên của Rômêô và Juliet dang dở nhưng chính cái chết của đôi bạn tình đã chấm dứt mối thù truyền kiếp.

Cuộc tình duyên Rômêô - Juliet đã gặp đủ mọi trở ngại. Họ sinh ra trong hai gia đình oán thù nhau lâu đời, đó đã là một trở ngại lớn. Nhưng còn biết bao trở ngại khác nữa, những sự việc ngẫu nhiên, bất ngờ, chẳng may. Vì không hiểu mối tình của bạn, nên Mơkiuxiô tưởng Rômêô hèn nhát cúi mình trước Tibân, và gây lộn với Tibân. Vì muốn can hai bên mà Rômêô khiến bạn chết oan. Và vì thương bạn chết oan mà Rômêô giết Tibân và phải đi đày... Giải pháp của tu sĩ Lôrân bày cho Juliet tưởng chừng sẽ giải quyết mọi việc. Nhưng tu sĩ Jôn lại gặp sự trắc trở giữa đường. Và khi tu sĩ Lôrân lật đật chạy tới hầm mộ thì Rômêô đã tới đó trước mất rồi...

Nhưng Rômêô và Juliet có cúi đầu khuất phục trước những trở ngại không? Không, họ luôn luôn chiến đấu để bảo vệ tình yêu của họ. Mối hằn thù lâu đời giữa hai nhà đã không ngăn được họ yêu nhau. Lễ giáo phong kiến đã không ngăn được họ gặp nhau. Cái chết của Tibân, án đi đày của Rômêô cũng không chia lìa được họ. Tài mạo, danh vọng, của cải của Parit không thể làm Juliet thay dạ đổi lòng. Những sự việc kinh khủng nhất (nằm một ngày một đêm giữa những thây chết) cũng không làm cô gái thơ ngây kia chùn bước...

Cái chết của họ không cho ta một cảm tưởng khuất phục đầu hàng. Họ đã thắng. Cái xã hội phong kiến hẹp hòi ti tiện đã phải cảm phục tình yêu trong sáng của họ. Họ làm được một việc mà uy quyền của một vương chủ đã không làm nổi: chấm dứt một mối thù truyền kiếp.

Sự đấu tranh quyết liệt của Rômêô và Juliet để bảo vệ tình yêu của họ là sự đấu tranh quyết liệt của những tư tưởng nhân đạo thời Phục hưng chống lại những thành kiến dã man và ngu muội của thời Trung cổ. Chủ đề của vở kịch là: tình yêu và lòng chung thủy chiến thắng oán thù.

Tình yêu giữa Rômêô và Juliet là một tình yêu chân thành, thủy chung, trong sạch, rất trần thế, xa lạ với những quan niệm ảo mộng, siêu hình, tôn giáo hoặc bệnh não. Quan hệ giữa Rômêô và Juliet là một sự hòa hợp cân bằng giữa vật chất và tinh thần, một mối tình thơ mộng nhưng không viển vông, một sự yêu đương say đắm không hề bị hạ thấp xuống mức những dục vọng thấp hèn. Như một nhà nghiên cứu Liên Xô đã nói: “Hoàn toàn không có mâu thuẫn giữa lòng say mê của Juliet và sự ngay thẳng trong sạch của mối tình nàng. Khi nàng nói với Rômêô: “Em vuốt ve quá nhiều thì chàng đến chết mất”, chúng ta không cảm thấy một âm thanh nào lạc điệu” (Vlađimia Nieprôp).

Về mặt nghệ thuật, chúng tôi thấy cần nêu một số điểm:

Thứ nhất là kịch tính cao độ của hành động. Trong truyện của Actơ Bruc, thời gian kéo dài tới mấy tháng. Trong vở kịch của Shakespease, thời gian co lại chỉ còn bốn ngày sôi nổi.

Thứ hai là tính chất sinh động của phong cách và vốn phong phú của ngôn ngữ. Shakespease đã được gọi là nhà pháp sư của ngôn ngữ Anh. Ông sử dụng một vốn từ rất lớn, trong đó ngôn ngữ dân gian góp một phần đáng kể. Các tục ngữ được ông sử dụng rất linh hoạt. Trong tác phẩm của ông, văn xuôi và văn vần đi liền với nhau, có khi gài vào nhau. Những câu nói đùa nhả nhớt của nhũ mẫu và Mơkiuxiô xen vào những đoạn tự tình ngây ngất giữa Rômêô và Juliet, và đi liền ngay sau là những suy nghĩ triết học của tu sĩ Lôrân! Vở Rômêô và Juliet đặc biệt có nhiều chỗ chơi chữ, những kiểu nói ý cầu kỳ, những lối nói cợt bằng những chữ cùng âm khác nghĩa. Trong quá trình dịch chúng tôi đã cố gắng bám sát những hình tượng của nguyên văn. Tuy vậy, có nhiều trường hợp chúng tôi đã phải tìm những hình tượng tương đương, quen thuộc hơn đối với độc giả Việt Nam.

Về những lời đùa cợt nhả nhớt, có khi ngụ ý tục tằn, của hai nhân vật nhũ mẫu và Mơkiuxiô, chúng tôi muốn nhắc lại nhận định của Victo Huygô: “Về hai mặt phóng túng và bạo nói, Shakespease chẳng thua gì Rabơle (Rabelais)”.

Bản dịch này chủ yếu căn cứ trên bản Anh văn của Nhà xuất bản Cambridge University Press (1955) do J.D.Wilson và G.I. Duthie khảo hiệu và chú thích. Trong quá trình dịch, chúng tôi có tham khảo một số bản dịch Pháp văn, như của Duval, Roth, Koszul và Victor Huygo.

NHÂN VẬT
EXCALƠT (Escalus) Vương chủ thành Vêrôna
PARIT (Paris) một chàng quý tộc trẻ tuổi, thân thích của vương chủ
MONTAGHIU (Montague) hai tộc trưởng của hai họ
CAPIULET (Capulet) thù địch
MỘT ÔNG GIÀ họ Capiulet
RÔMÊÔ (Romeo) con trai Montaghiu
MƠKIUXIÔ (Mercutio) người họ của vương chủ và bạn của Rômêô
BENVÔLIÔ (Benvolio) cháu Montaghiu, và bạn của Rômêô
TIBÂN (Tybalt) cháu Capiulet phu nhân
TU SĨ LÔRÂN (Lawrence) dòng thánh Franxit
TU SĨ JÔN (John) cùng một dòng đạo đó
BANTƠDA (Balthasar) người hầu của Rômêô
XAMXƠN (Sampson) gia nhân của Capiulet
GRIGÔRY (Gregory) gia nhân của Capiulet
PITƠ (Peter) người hầu của nhũ mẫu của Juliet
ABRAHAM (Abraham) gia nhân của Montaghiu
MỘT THẦY LANG
BA NHẠC CÔNG
BAN ĐỒNG CA
TIỂU ĐỒNG CỦA PARIT
MỘT TIỂU ĐỒNG NỮA
MỘT VÕ QUAN CỦA ĐỘI TUẦN TRA
MONTAGHIU PHU NHÂN
CAPIULET PHU NHÂN
JULIET (Juliet) con gái Capiulet
NHŨ MẪU CỦA JULIET
Một số công dân thành Vêrôna - một số quý tộc nam nữa, thân thích của hai nhà - một số người đeo mặt nạ - lính tuần - người gác - người hầu.
Chuyện xảy ra ở thành Vêrônatrừ hồi V cảnh I thì ở Mantua

HỒI I

TỰ NGÔN

Ban đồng ca ra (1)
Ngày xưa, ở thành Vêrôna tươi đẹp,
Có hai nhà thuộc dòng thế phiệt trâm anh
Mối thù xưa bỗng gây cảnh bất bình
Máu lương thiện, tay người lành nhuộm đỏ.
Số phận éo le, thâm thù hai họ
Lại khéo xui sinh hạ đôi tình nhân,
Mối tình ai thê thảm muôn phần
Chôn cừu hận, chỉ còn đành một thác.
Tình lứa đôi thảm thương tan nát
Trên xác con cha mẹ mới quên thù.
Chuyện thương lắm, trình diễn đôi giờ,
Xin quý vị kiên tâm chiếu cố
Sức mọn tài hèn, chúng tôi xin gắng trổ.
Ban đồng ca vào

CẢNH I

Nơi công cộng

Xamxơn và Grigôri ra, cầm kiếm, đeo mộc

XAMXƠN - Grigôri này, ta không thể nào chịu nhọ mặt được.

GRIGÔRI - Ừ, mình có làm lái than đâu.

XAMXƠN - Không... Tao định nói rằng tức lên cổ là ta rút (1) ngay.

GRIGÔRI - Ừ, thòng lọng(2) chẹn cổ thì phải rút ra mới sống được chứ!

XAMXƠN - Tao mà sôi tiết lên là tao giã ngay.

GRIGÔRI - Khốn nhưng tiết mày thì đợi đến bao giờ cho sôi!

XAMXƠN - Cứ thấy một thằng chó nhà Montaghiu là tao ngứa ngáy chân tay.

GRIGÔRI - Ấy! Ngứa chân là muốn co cẳng rồi! Đứng yên mới chính thị là tay can trường. Mày mà ngứa chân là muốn co giò chuồn thẳng đấy!

XAMXƠN - Khi một thằng chó chết nhà Montaghiu trêu gan tao thì tao đứng vững như thành ấy chứ lị! Dù gặp trai hay gái nhà nó, tao cũng giành lấy lề đường sát tường tao đi(3).

GRIGÔRI - Thế là mày hèn rồi. Chỉ có đứa nào yếu mới tìm tường mà dựa lưng.

XAMXƠN - Đúng! Đàn bà là giống yếu đuối nên bao giờ cũng bị ép vào tường. Tao là tao cứ gạt bắn bọn đàn ông nhà Montaghiu ra khỏi tường mà ép bọn đàn bà con gái nhà nó vào đấy.

GRIGÔRI - Chuyện hiềm khích này chỉ dính dáng đến các ông chủ và trai tráng hai nhà thôi chứ.

XAMXƠN - Kệ! Tao phải ra tay bạo chúa mới được. Tao sửa cho bọn đàn ông xong thì bọn đàn bà con gái liệu hồn. Cứ gọi là không còn sót một ả!

GRIGÔRI - Không một ả nào còn sống ấy à?

XAMXƠN - Hay là còn nguyên. Muốn hiểu thế nào thì hiểu.

GRIGÔRI - Ả nào nếm mùi thì sẽ hiểu.

XAMXƠN - Tao mà còn đứng vững thì tao còn cho các ả nếm mùi. Tao là tay có sừng có mỏ chứ có phải vừa!

GRIGÔRI - Ừ, may đấy, chứ giá mày có vây có vẩy thì thật hệt con cá mắm. Thôi rút đồ lề ra đi... hai thằng nhà Montaghiu đến kia kìa.

Abraham và Bantơda ra

XAMXƠN - Gươm tao đã tuốt trần rồi đây. Gây sự đi, đã có tao đằng sau.

GRIGÔRI - Thế nào? Đứng sau để chuồn cho dễ phỏng?

XAMXƠN - Đừng sợ gì tao nhé!

GRIGÔRI - Mẹ kiếp, tao mà lại sợ mày!(1)

XAMXƠN - Phải nắm phần phải về mình. Để chúng gây sự trước.

GRIGÔRI - Qua mặt chúng, tao sẽ cau mày, để xem chúng muốn giở trò gì.

XAMXƠN - Để xem chúng dám giở trò gì chứ lị! Còn tao, tao sẽ nhổ nước bọt.(2) Chúng im thì chúng nhục.

ABRAHAM - Quý ông nhổ nước bọt vào chúng tôi đấy phải không?

XAMXƠN - Vâng, đúng là tôi nhổ nước bọt đấy, thưa quý ông.

ABRAHAM - Quý ông nhổ nước bọt vào chúng tôi phải không?

XAMXƠN hỏi nhỏ G. - Nhận thì có trái luật không?

GRIGÔRI - Trái.

XAMXƠN - Không, tôi không nhổ vào quý ông. Nhưng đúng là tôi nhổ đấy.

GRIGÔRI - Quý ông định gây sự chăng?

ABRAHAM - Gây sự ấy à? Không! Thưa quý ông.

XAMXƠN - Nếu quý ông định gây sự thì tôi sẵn sàng tiếp chuyện. Chủ tôi chẳng kém gì chủ các quý ông.

ABRAHAM - Nhưng cũng chẳng hơn.

XAMXƠN - À... thưa quý ông...

Benvôliô ra; rồi đến Tibân.

GRIGÔRI bảo nhỏ X. - Cứ bảo là hơn đi. Có bà con ông chủ tới kia rồi!

XAMXƠN bảo A. - À... chủ tao hơn chứ

ABRAHAM - Anh nói láo!

XAMXƠN - Các anh có giỏi thì tuốt kiếm ra! - Này Grigôri, nhớ đánh miếng bổ thượng của mày nhé!

Cả bọn đánh nhau

BENVÔLIÔ - Mấy thằng rồ có thôi đi không? Tra gươm vào vỏ nào! Chúng mày mất trí rồi!

Gạt kiếm của cả bọn xuốngTibân từ sau xông lên

TIBÂN - Thế nào? Ngươi lại đi so gươm với bọn đầy tớ nhút nhát này à? Quay lại đây, Benvôliô, trông cái chết đến với ngươi đây!

BENVÔLIÔ - Ta đang dàn hòa đấy chứ! Hãy tra gươm vào vỏ, hoặc hãy dùng gươm giúp ta can bọn này ra.

TIBÂN - Gươm trần cầm tay mà miệng lại nói chuyện dàn hòa! Sao mà ta căm ghét hai tiếng dàn hòa thế, cũng như ta căm ghét âm ti địa ngục, căm ghét cả họ Montaghiu, căm ghét chính ngươi nữa. Coi chừng gươm ta đây, đồ hèn!

Đánh nhau. Thêm gia nhân hai nhà kéo đến, cùng xông vàoloạn đả. Rồi một số công dân thành Vêrôna và một võ quantuần cảnh đến, tay cầm gậy gộc, giáo mác.

VÕ QUAN - Gậy đâu, giáo mác đâu, đánh đi! Choảng cho chúng một trận đi! Đánh cho chết họ nhà Capiulet! Đánh cho chết họ nhà Montaghiu!

Capiulet ra, mặc áo dài, đi cùng Capiulet phu nhân.

CAPIULET - Cái gì ồn ào thế? Bay, đưa thanh trường kiếm cho ta!

CAPIULET PHU NHÂN - Đưa cho ông cái nạng, cái nạng! Ông đòi kiếm để làm cái trò gì?

CAPIULET - Đã bảo đưa kiếm cho ta mà! Lão già Montaghiu đã đến kia. Lão đang vung kiếm thách ta đó.

Montaghiu và Montaghiu phu nhân ra

MONTAGHIU - À tên khốn kiếp Capiulet! - Bỏ ta ra nào, đừng giữ ta lại nữa!

MONTAGHIU PHU NHÂN giữ chồng lại - Ông đừng hòng nhích được một bước mà đi gây lộn.
Vương chủ ra, quần thần theo sau

VƯƠNG CHỦ - Quân làm loạn, lũ phá rối trị an kia! Sao bay nỡ gây cảnh gươm đao dây máu láng giềng!... Chúng không nghe thấy ta nói gì chăng?... Này lũ kia, lũ bay là người hay thú vật, mà nỡ đem máu đào ra rửa mối thù hằn độc hại. Ta ra lệnh cho lũ bay phải vứt ngay những vũ khí hung hăng trên những bàn tay vấy máu kia xuống và nghe ta phán truyền đây, nếu cưỡng lời ta sẽ cho dùng đến nhục hình! Đã ba lần rồi, chỉ vì những chuyện không đâu, mà hai ngươi - Capiulet và Montaghiu kia - đã làm náo loạn phố phường. Đã ba lần rồi, những công dân kỳ cựu thành Vêrôna đã phải cởi bỏ những bộ quần áo trang nghiêm để rồi với bàn tay già cầm ngọn mác gỉ xông ra dẹp mối thù sâu độc của bọn ngươi. Nếu từ nay các ngươi còn gây rối loạn trong thành, ta quyết sẽ không tha cho tội chết. Lần này ta cho phép tất cả các ngươi lui. Capiulet, đi theo ta. Còn ngươi, Montaghiu, chiều nay hãy tới lâu đài Tự do là nơi ta thường xử án, để nghe ta truyền phán thêm về việc này. Một lần nữa, ta truyền tất cả phải lui ngay, kẻ nào trái lệnh sẽ phải tội chết.

Tất cả vào, trừ Montaghiu, Montaghiu phu nhân và Benvôliô

MONTAGHIU - Ai đem bới cái chuyện hiềm khích cũ này ra thế? Lúc việc xảy ra cháu có đây không, hãy kể lại ta nghe.

BENVÔLIÔ - Khi cháu tới đây thì gia nhân hai nhà đang đánh nhau rồi. Cháu bèn tuốt gươm để can chúng ra thì vừa lúc ấy thằng Tibân hung hăng kia xông đến, gươm trần lăm lăm cầm tay. Miệng nó hò hét thách thức, tay nó múa vung tàn tán, nhưng chỉ đánh gió. Gió kêu vi vu như chế giễu sự bất lực của nó. Trong lúc cháu và nó trao đổi vài đường kiếm thì mỗi lúc lại thêm người hai phe đến loạn đả, cho tới khi vương chủ tới ngăn đôi bên ra.

MONTAGHIU PHU NHÂN - Còn Rômêô đâu? Hôm nay cháu có thấy nó đâu không? Nó không dính líu đến chuyện này, thật ta mừng quá.

BENVÔLIÔ - Thưa bác, một giờ trước khi vừng nhật thiêng liêng hiện ra trước khung cửa dát vàng của phương Đông, cháu thấy trong dạ bồi hồi, bèn ra ngoài dạo chơi. Đến rừng sung ở phía tây thành, cháu chấy anh Rômêô đã ở đấy rồi. Cháu đi tới gặp anh, nhưng anh đã trông thấy cháu, và lẩn ngay vào rừng. Suy bụng ta ra bụng người, cháu thấy khi một mình thơ thẩn lại là lúc tâm tư bận rộn nhất, nên cũng tiếp tục suy nghĩ chuyện riêng mà chẳng tìm biết chuyện của anh ấy nữa. Thấy anh ấy có ý lẩn, thì cháu cũng vui lòng tránh.

MONTAGHIU - Nhiều buổi sáng người ta đã bắt gặp nó ở đó, hạt lệ đầm đìa làm thêm ẩm ướt giọt sương mai, rồi lại não nuột thở dài khiến đám mây mù thêm u ám. Nhưng mặt trời vui tươi ở phương Đông xa xa - vừa kéo màn đêm khỏi giường ngủ của Nữ thần Bình minh thì đứa con ảo não của ta đã buồn bã trở về để lẩn tránh ánh dương. Nó tự giam mình trong phòng riêng, đóng chặt cửa, không cho ánh hồng đẹp tươi lọt vào, tự tạo cho mình một cảnh đêm tối âm u. Nếu không khéo khuyên giải cho tiêu tan nguyên nhân sầu muộn đi, thì e sẽ nguy hại đến thân.

BENVÔLIÔ - Thưa bác, bác có rõ vì đâu anh ấy ủ rũ như vậy không?

MONTAGHIU - Ta nào có biết, mà hỏi thì nó không nói.

BENVÔLIÔ - Nhưng bác đã hết sức gặng hỏi chưa?

MONTAGHIU - Cả ta lẫn mấy ông bạn đều đã ân cần hỏi han, nhưng lòng ham mê của nó chỉ biết nghe có nó. Bạn tâm sự của nó lại là chính nó, một người bạn không rõ đáng tin cậy được bao nhiêu nhưng thật là kín đáo, bí mật, khó thăm dò. Nó như nụ hoa kia bị một con sâu ghét ghen đục khoét trước khi được phô hương khoe sắc dưới ánh mặt trời. Chỉ cần biết được nguyên nhân nỗi buồn của nó là ta sẵn sàng tìm mọi phương cứu chữa.

Rômêô từ xa đi tới

BENVÔLIÔ - Anh ấy tới đây rồi. Xin hai bác hãy lui gót. Một là cháu được biết vì sao anh ấy âu sầu buồn bã, hai là sẽ bị nhiều lần từ chối đây.

MONTAGHIU - Chúc cháu may mắn được nó dốc cả nỗi lòng!... Này bà, ta đi thôi!

Montaghiu và Montaghiu phu nhân vào

BENVÔLIÔ - Xin chúc anh một buổi sớm tươi vui!

RÔMÊÔ - Còn sớm thế kia ư?

BENVÔLIÔ - Chín giờ vừa điểm.

RÔMÊÔ - Chao ôi, khi trong lòng phiền muộn thì thời gian trôi mới chậm làm sao!... Người vừa vội bỏ đi có phải là cha tôi đấy không?

BENVÔLIÔ - Vâng, chính bác đấy... Nỗi buồn nào khiến chàng Rômêô thấy ngày giờ chậm quá thế vậy!

RÔMÊÔ - Tôi buồn vì chẳng được cái điều nó làm cho ngày giờ thành ngắn ngủi.

BENVÔLIÔ - Anh yêu?

RÔMÊÔ - Không...

BENVÔLIÔ - Không yêu?

RÔMÊÔ - Yêu nhưng không được yêu.

BENVÔLIÔ - Than ôi, Ái tình bề ngoài trông thật hiền dịu mà sao vướng vào mới thấy quá nghiệt ngã khắt khe!

RÔMÊÔ - Than ôi, Ái tình mắt bị bịt kín mà sao vẫn tìm được lối đi tới đích đã nhắm(1)?... Chúng ta sẽ ăn tối ở đâu đây?... Trời! Lại có cuộc đánh lộn nào mới xảy ra ở đây thế này?... Thôi anh chẳng cần nói nữa, tôi biết cả rồi! Căm thù gây ra biết bao éo le rắc rối, mà ái tình lại còn gây ra lắm chuyện éo le rắc rối hơn... Ôi, ái tình cuồng loạn! Ôi, căm thù si mê! Ngươi từ cõi hư vô mà ra nhưng ngươi lại là tất cả! Ôi, tưởng ngươi nhẹ tênh mà hóa nặng trĩu, vật hư phù mà quan trọng xiết bao! Cõi hỗn mang mà đầy hình ảnh đẹp tươi! Ôi, lông chim mà nặng như chì, khói đen mà tỏa ánh sáng, lửa rừng rực mà lạnh ngắt, khỏe mà lại ốm yếu tật bệnh! Ngủ mà vẫn thức, mình nhưng chẳng phải là mình! Đấy, tôi yêu thế đấy, nhưng tôi chẳng được yêu đâu. Anh lại cười à?

BENVÔLIÔ - Không, có lẽ tôi đang muốn khóc đây.

RÔMÊÔ - Vì sao vậy, hỡi anh bạn đa cảm?

BENVÔLIÔ - Vì thấy trái tim đa cảm của anh đau.

RÔMÊÔ - Tình thương yêu tệ hại như vậy đó. Lòng tôi đã trĩu nặng mối buồn riêng, nay lại nặng thêm vì nỗi phiền muộn của anh! Tình thân yêu của anh đối với tôi chỉ khiến tôi thêm sầu não. Ái tình cũng như làn khói tụ lại bằng hơi thở dài; được gạn trong thì thành ngọn lửa sáng rực trong mắt đôi lứa yêu nhau; bằng trái nguyện thì hóa ra biển thảm đầy nước mắt. Ái tình còn là gì nữa nhỉ? Là sự điên cuồng thận trọng nhất, là nỗi nghẹn ngào đắng cay, mà cũng là sự sảng khoái êm dịu(1)... Thôi chào anh.

BENVÔLIÔ - Khoan đã. Cho tôi đi theo với. Anh vội bỏ tôi mà đi thế thật là không phải.

RÔMÊÔ - Chà, hồn vía tôi đã bay mất rồi. Tôi có còn ở đây đâu. Có phải Rômêô đứng trước mặt anh đâu, hắn ở đâu đâu kia đấy.

BENVÔLIÔ - Này, nói thực(2) đi, anh yêu ai?

RÔMÊÔ - Sao? Tôi phải rền rĩ mà nói với anh sao?

BENVÔLIÔ - Rền rĩ ư? Không cần! Nhưng nói thực đi, ai?

RÔMÊÔ - Thật là thấy người đang ốm còn bắt phải trối trăng cho thực. Tôi đau đớn thế này mà anh còn nỡ lòng thúc bách... Thôi, nói thực, anh ạ, tôi quả có yêu một người đàn bà.

BENVÔLIÔ - Ta bắn chơi vậy mà trúng!

RÔMÊÔ - Anh thật là tay thiện xạ!... Tôi xin nói thêm rằng nàng là một trang tuyệt sắc.

BENVÔLIÔ - Đích càng chói lọi thì bắn càng dễ trúng chứ sao?

RÔMÊÔ - Lần này thì anh bắn trượt rồi. Mũi tên của thần Kiupit đừng hòng tới được người nàng. Tâm hồn nàng là tâm hồn của nữ thần Đian(1). Đức kiên trinh của nàng che chở cho nàng như áo giáp, cung tên trò trẻ của thần Ái tình phạm sao được tới người nàng. Miệng lưỡi rào đón tán tỉnh, nàng chẳng để lọt tai, sóng tình đưa đẩy cũng chẳng khiến được nàng liếc mắt, vàng ngọc châu báu xưa nay thường làm xiêu lòng cả đến bậc thánh nhân, nàng cũng chẳng coi vào đâu! Ôi, nàng thật giàu có vô cùng, giàu có về sắc đẹp; nhưng đồng thời nàng cũng thật nghèo, vì khi nàng chết thì kho báu vật của nàng cũng chẳng còn.

BENVÔLIÔ - Nàng nguyện suốt đời khép cửa phòng thu hay sao?

RÔMÊÔ - Vâng, nàng đã thề như vậy. Gìn giữ như thế thật là quá phí hoài. Nàng quá cay nghiệt với sắc đẹp của mình nên hậu thế sẽ chẳng được thấy sắc đẹp nữa(2). Nàng đẹp quá, đoan trang quá, nàng đẹp một cách đoan trang quá, nàng dồn tôi vào cảnh tuyệt vọng để riêng mình được hưởng phúc lành trời ban. Nàng đã thề sẽ chẳng yêu ai; lời thề này thực đã làm cho tôi sống cũng như chết, có sống chăng chỉ vì còn thuật được cho anh nghe câu chuyện này mà thôi!

BENVÔLIÔ - Anh hãy nghe tôi, hãy quên đi đừng nghĩ đến nàng nữa.

RÔMÊÔ - Ôi, làm sao cho quên nghĩ được, anh hãy dạy tôi đi!

BENVÔLIÔ - Hãy trả lại tự do cho đôi mắt anh: hãy ngắm nhìn những dung nhan khác.

RÔMÊÔ - Như thế sẽ chỉ càng làm nổi bật thêm sắc đẹp tuyệt vời của nàng thôi! Hãy xem những mặt nạ(3) được diễm phúc hôn vừng trán người đẹp: chúng đen nên càng nhắc nhở ta rằng chúng che những gì trắng muốt! Dù bỗng nhiên đôi mắt bị mù, ai có thể quên được báu vật mà mắt mình đã được thấy! Dù anh chỉ cho tôi một người đẹp tuyệt vời, nhan sắc ấy có nghĩa gì nếu, như một lời chú bên lề trang sách(4), nó chỉ nhắc cho tôi nhớ tới một vẻ đẹp còn tuyệt vời hơn nữa? Thôi chào anh, anh không thể dạy tôi quên được.

BENVÔLIÔ - Vậy mà tôi quyết tâm làm cho kỳ được điều đó, nếu không đến chết vẫn còn nợ anh.
Cùng vào

CẢNH II

Ngoài phố

Capiulet, Parit và một gia nhân ra

CAPIULET - Montaghiu cũng bị buộc như ta: nếu không giữ được lời cam kết thì sẽ cùng chịu một hình phạt. Tuổi tác như ta với hắn thì giữ điều hòa mục chắc cũng chẳng khó khăn gì.

PARIT - Cả hai vị đều là thế gia vọng tộc cả, mà hiềm kỵ lâu như thế thật là đáng tiếc... Thế còn lời khẩn cầu của chúng tôi thì tướng công nghĩ sao?

CAPIULET - Ta chỉ có thể nhắc lại những điều ta đã nói với bá tước: con ta mới bước vào đời, nó chưa đầy mười bốn tuổi đầu. Hãy để cho cảnh huy hoàng của hai mùa hạ nữa tàn đi, mới đến lúc tính chuyện chồng con.

PARIT - Nhiều người còn ít tuổi hơn tiểu thư mà đã là những bà mẹ đầy hạnh phúc rồi.

CAPIULET - Chóng nở thì lại chóng tàn... Mọi hy vọng của ta đã vùi sâu dưới đất, chỉ còn một mình Juliet là nguồn hy vọng độc nhất của ta. Bá tước hãy gắng chinh phục trái tim của con ta đi, ý ta tùy thuộc vào ý nó. Nếu nó ưng thuận ai, thì sự đồng ý của ta cũng chỉ nằm trong vòng chọn lựa của nó mà thôi... Tối nay, theo tục lệ, ta đặt một buổi dạ yến, và đã mời nhiều bà con thân. Nếu bá tước đến dự được thì ta rất hoan nghênh. Đêm nay, tại tệ xá, bá tước sẽ được thấy những ngôi sao tuy ở trần gian nhưng còn làm mờ cả hào quang nơi thượng giới. Đêm nay, ở nhà ta, giữa những nụ hoa tươi thắm, bá tước sẽ được hưởng những phút say mê thường đến với các chàng trai mỗi khi mùa đông tập tễnh ra đi, nhường chỗ cho tháng tư lộng lẫy. Hãy nghe cho kỹ, nhìn cho tường mà chọn cô nào xứng đáng nhất. Mặc dầu một bông hoa chẳng đáng kể trong đám muôn hồng nghìn tía, nhưng nếu nhìn cho tinh thì may ra con ta cũng chẳng đến nỗi quá thua kém(1). Bá tước hãy theo ta. Bảo gia nhân - Còn ngươi, hãy chạy khắp thành Vêrôna diễm lệ, đến các vị có tên trên mảnh giấy đây nói rằng nhà ta đang chờ mong được tiếp đón các vị, nghe!

Đưa giấy cho gia nhân rồi cùng Parit vào.

GIA NHÂN - Tìm những người có tên trên mảnh giấy này ư? Sách có chữ: thợ giày dùng thước, thợ may dùng dùi, ngư ông cầm bút vẽ còn họa sĩ thì đi kéo lưới! Sai mình đi tìm những người có tên trên giấy, mà mình thì ngay đến tìm trên giấy cũng chịu. Lại phải đi nhờ các tay thông văn tự mới được... May quá, đây rồi.

Benvôliô và Rômêô ra

BENVÔLIÔ - Thôi anh ơi! Ngọn lửa này dập tắt ngọn lửa kia, đau bệnh này thì đỡ bệnh khác. Quay chiều này chóng mặt thì cứ quay ngược lại sẽ khỏi. Đau buồn mấy mà có một mối buồn khác thì cũng quên. Bây giờ mà mắt anh bị một bùa mê mới nào thì bùa mê cũ nhạt ngay.

RÔMÊÔ - Thế thì dùng lá mã đề tốt quá.

BENVÔLIÔ - Dùng làm gì kia?

RÔMÊÔ - Để chữa cái chân bị gẫy(2).

BENVÔLIÔ - Ô kìa, anh Rômêô, anh điên chăng?

RÔMÊÔ - Tôi không điên đâu, nhưng còn bị giam cầm quá là người điên: bị tù tội, bị nhịn đói, bị đánh đập, bị hành hạ khổ sở, bị...,(3) nói với gia nhân - Chào chú mình!

GIA NHÂN - Xin chào công tử! Công tử có biết đọc chăng?

RÔMÊÔ - Chà, ta đọc được cả số mệnh ta trong nỗi buồn của ta.

GIA NHÂN - Cái đó thì chắc chẳng có sách nào dạy công tử. Nhưng công tử có đọc được bất kỳ văn thư nào không?

RÔMÊÔ - Được, nếu ta biết chữ, biết tiếng.

GIA NHÂN - Công tử thật thà quá. Chúa ban phúc cho công tử - định quay đi.

RÔMÊÔ - Chú cứ đứng đây, ta đọc được. Đọc - Mactinô tiên sinh, phu nhân và các tiểu thư; bá tước Anxelâm và các cô em gái diễm lệ của người; bà quả phụ Vitruviô; Plaxensô tiên sinh và các cô cháu gái xinh tươi của người; Mơkiuxiô công tử và bào đệ là Valântainơ công tử; thúc phụ ta là cụ Capiulet cùng phu nhân và tiểu thư; Valenxiô tiên sinh và biểu đệ là Tibân công tử; Luxiô công tử và Hêlêna tiểu thư. Toàn người lịch sự cả! Mời đi đâu thế này?

GIA NHÂN - Lên trên kia.

RÔMÊÔ - Đâu kia?

GIA NHÂN - Đi dự dạ yến; ở nhà chúng tôi.

RÔMÊÔ - Đó là nhà ai?

GIA NHÂN - Nhà chủ tôi.

RÔMÊÔ - Đáng lẽ ta phải hỏi câu này trước mới phải.

GIA NHÂN - Công tử không cần phải hỏi, để tôi xin nói: Chủ tôi là Capiulet tướng công, vừa giàu lại vừa sang. Nếu công tử không phải họ nhà Montaghiu thì mời công tử đến xơi chén rượu... Xin chào công tử!

Vào

BENVÔLIÔ - Đây là buổi dạ yến theo tục lệ cũ của họ nhà Capiulet. Cô nàng Rôdalin xinh đẹp, mà anh đang chết mê chết mệt, cũng tới dự. Lại thêm đủ mặt hoa khôi thành Vêrôna nữa. Anh hãy tới dự đi, rồi đem con mắt vô tư mà so sánh dung nhan nàng với vài dung nhan khác mà tôi sẽ chỉ cho anh. Anh sẽ phải công nhận với tôi rằng con thiên nga của anh thực chỉ là con quạ.

RÔMÊÔ - Nếu mắt tôi từ bỏ đức tin thiêng liêng mà công nhận một điều hư ngụy như vậy, thì xin Chúa hãy bắt nước mắt tôi biến thành những ngọn lửa; và đôi mắt này, đôi mắt đã bao phen đẫm lệ nhưng vẫn chưa mờ(1), đôi mắt trong suốt mà lại tin theo tà thuyết, đôi mắt này xin chịu hỏa hình như những quân tà ngụy! Một người đẹp hơn người yêu của tôi ư? Từ ngày khai thiên lập địa, vừng dương soi thấu suốt muôn vật kia chưa từng được thấy ai sánh kịp nàng.

BENVÔLIÔ - Chẳng qua là không có ai đứng bên nên anh tưởng cô nàng đẹp lắm. Mắt bên này nhìn thấy cô nàng, mắt bên kia cũng chỉ nhìn thấy cô nàng thôi. Nhưng đến buổi dạ yến này, tôi sẽ chỉ cho anh một trang tuyệt thế giai nhân để anh bắc lên hai cái đĩa cân pha lê kia(2) mà so thì anh sẽ thấy người mà giờ đây tưởng là đẹp nhất thật ra chẳng đẹp là bao.

RÔMÊÔ - Được, tôi sẽ tới dự buổi dạ yến, không phải để nhìn ngắm người anh nói, nhưng để sung sướng trước vẻ diễm lệ của người mà tôi yêu.

Cùng vào

CẢNH III

Trong nhà Capiulet

Capiulet phu nhân và nhũ mẫu ra

CAPIULET PHU NHÂN - Này nhũ mẫu, tiểu thư đâu, gọi ra đây cho ta bảo.

NHŨ MẪU - Thật rõ ràng tôi đã bảo cô ấy ra phu nhân gọi, gõ ràng như là tôi hãy còn đồng trinh... năm tôi 12 tuổi. Thế nào, con cừu non của vú đâu! Con cánh cam(3) của vú đâu! Xin Chúa tha tội!(4)... Thế nào em bé đâu, Juliet đâu?...

Juliet ra

JULIET - Cái gì thế? Ai gọi tôi thế?

NHŨ MẪU - Phu nhân gọi đấy.

JULIET - Thư mẹ, con đây. Mẹ dạy gì ạ?

CAPIULET PHU NHÂN - Có chuyện này... Vú hãy lui cho ta nói chuyện riêng một lát... À thôi, vú cứ ở đây, ta đã nghĩ lại, vú cứ ở đây mà nghe câu chuyện. Vú biết là con ta đã đến tuổi...

NHŨ MẪU - Thực đấy! Tôi nhớ tuổi cô ấy cả từng giờ.

CAPIULET PHU NHÂN - Con ta chưa đến mười bốn tuổi.

NHŨ MẪU - Tôi xin cuộc ngay mười bốn cái răng của tôi - mặc dầu tôi chỉ còn có bốn chiếc thôi, khổ thân tôi! - là cô ấy chưa đến mười bốn tuổi. Còn bao lâu nữa thì tới ngày Hội Mùa(1) nhỉ?

CAPIULET PHU NHÂN - Phải còn hơn nửa tháng nữa là ít.

NHŨ MẪU - Là ít, là nhiều, mặc dầu! Cứ biết là đến đêm hôm trước ngày Hội Mùa này là cô ấy mười bốn tuổi. Con cháu Xudan và cô ấy - cầu Chúa ban phúc cho mọi kẻ ngoan đạo - bằng tuổi nhau... Cháu Xudan thì về với Chúa rồi, tôi không có phúc giữ được cháu ở với tôi; nhưng dù sao cứ biết đến đêm hôm trước ngày Hội Mùa là cô ấy mười bốn tuổi, đúng là thế rồi. Tôi nhớ rõ lắm. Từ cái ngày động đất đến nay là mười một năm rồi. Và đúng cái hôm ấy là cô cai sữa, tôi quên làm sao được. Ngày nào chẳng cai lại cai đúng ngay cái ngày hôm ấy. Tôi đã bôi chất đắng vào đầu vú, và ngồi ngoài nắng dựa lưng vào chuồng chim. Hôm ấy tướng công và phu nhân đi Mantua... Chà! Trí nhớ của tôi tốt thật... Ấy thế mà khi ngậm vào mồm thấy đắng là cái cô mình xinh xinh cáu ngay lên với cái đầu vú. Cái chuồng chim lúc ấy rung chuyển cả lên, chẳng phải ai bảo tôi cũng chạy cho nhanh... Thế mà đã mười một năm rồi đấy. Mà dạo ấy cô đã chơi một mình được rồi. Lạy Chúa! Cô chập chững chạy khắp đó đây rồi ấy chứ lại! Ngày hôm trước cái hôm đó, cô ngã bươu cả trán. Bố cháu - cầu Chúa phù hộ cho vong hồn bố cháu, con người thật là vui tính! - bố cháu mới đỡ cô dậy vào bảo: Úi chà, ngã sấp à? Lớn khôn rồi thì ngã ngửa nhé, phải không Juliet! Thế mà, lạy Đức Bà, con bé nín bặt rồi trả lời ngay rằng: Ừ đấy! Đấy, phu nhân xem, đùa thế mà bây giờ hóa thật! Tôi mà có sống đến nghìn năm cũng chẳng bao giờ quên được. Phải không, Juliet! Bố cháu nó bảo thế là cái cô mình xinh xinh nín bặt rồi trả lời ngay: Ừ đấy!

CAPIULET PHU NHÂN - Thôi đủ rồi, vú im đi cho.

NHŨ MẪU - Thưa phu nhân, vâng. Nhưng cứ nghĩ đến lúc cô ấy nín bặt rồi trả lời bố cháu: Ừ đấy! là tôi không nhịn cười được. Mà cái lúc ấy, trán đã bươu lên bằng quả cật gà. Gớm, ngã một cái ra dáng, khóc nức khóc nở!... Úi chà, ngã sấp à, bao giờ lớn khôn rồi thì ngã ngửa nhé, phải không, Juliet? Bố cháu nó bảo thế một cái là con bé im bặt và trả lời ngay: Ừ đấy!

JULIET - Thôi, u ơi, tôi cũng xin u im đi cho.

NHŨ MẪU - Ừ, thì thôi, im. Cầu Chúa phù hộ cho em. Em là đứa bé xinh nhất mà u đã nuôi từ trước đến nay. U mà sống được để thấy em lấy chồng thì thật là hả dạ.

CAPIULET PHU NHÂN - Thì ta đang định nói về việc chồng con của nó đây... Juliet con, chuyện hôn nhân con nghĩ thế nào?

JULIET - Thưa mẹ, con chưa dám nghĩ đến vinh hạnh đó.

NHŨ MẪU - Vinh hạnh!... Nếu không chỉ có mình u là vú nuôi em thôi thì u đã tưởng em bú được sữa người khôn rồi đó(1) !

CAPIULET PHU NHÂN - Con ơi, bây giờ là lúc phải nghĩ đến chuyện nhân duyên rồi. Nhiều người còn ít tuổi hơn con, ở ngay thành Vêrôna này, mà toàn là những người được trọng vọng cả, cũng đã tay bồng tay mang. Tính ra thì bằng trạc tuổi con bây giờ mẹ đã sinh con rồi, vậy mà con thì vẫn còn là con gái. Thôi để mẹ nói vắn tắt cho con hay: Chàng Parit tài năng muốn hỏi con làm vợ đấy.

NHŨ MẪU - Tiểu thư ơi, người này mới thật!... Úi chao, dễ chừng cả thế gian này... Chà, con người cứ như là sáp nặn ấy!

CAPIULET PHU NHÂN - Mùa hạ ở Vêrôna cũng chẳng có bông hoa nào bằng.

NHŨ MẪU - Vâng, đẹp như hoa thật đấy!

CAPIULET PHU NHÂN - Con nghĩ sao? Con liệu có ưng chàng quý tộc này không? Tối nay, con sẽ thấy chàng ở buổi dạ yến nhà ta. Con hãy ngắm nhìn dung mạo của chàng Parit trẻ tuổi như nhìn vào trang sách quý, con sẽ thấy vẻ thanh tao hiện ra dưới nét bút tuyệt trần. Con hãy nhìn kỹ từng nét cân đối của chàng, nét nọ như làm tăng vẻ đẹp của nét kia. Và nếu trên trang sách đó còn nét nào chưa rõ, thì như lời chú ghi bên lề sách, đôi mắt chàng sẽ làm sáng tỏ. Chàng chưa từng gắn bó với một ai, chàng như một tập tình ca quý giá chỉ cần một tấm bìa bọc lại là nên thiên tuyệt tác! Chàng như cá kia cần vẫy vùng nơi biển cả(1), và nếu vẻ đẹp bên trong lại được thêm vẻ đẹp bên ngoài ấp ủ thì thật là cảnh tuyệt vời. Quyển sách cũng được dự phần vinh hạnh dưới mắt bao người, khi cái móc gài bằng vàng của nó được ôm ấp những áng văn chương cũng quý giá như vàng. Kết duyên cùng chàng, con được chung hưởng mọi kho tàng quý báu của chàng, mà riêng phần con chẳng thiệt thòi sút kém gì.

NHŨ MẪU - Sút à? Gái phải hơi giai có phình ra thì có.

CAPIULET PHU NHÂN - Hãy nói vắn tắt cho mẹ nghe, con có đáp lại mối tình của Parit không?

JULIET - Con sẽ để ý ngắm nhìn chàng để quý mến chàng, nếu ngắm nhìn nhau có thể khiến người ta quý mến nhau. Nhưng tầm mắt con cũng như mũi tên, mẹ ưng cho sức nó được bay tới đâu thì nó cắm sâu tới đó thôi.

Một gia nhân ra

GIA NHÂN - Thưa phu nhân, các quý khách đã đến, tiệc đã dọn. Mọi người đang hỏi phu nhân, đang chờ tiểu thư ra, còn nhũ mẫu thì trong bếp người ta đang nguyền rủa(2). Ai cũng bận tối cả mắt lại. Tôi phải ra hầu đây. Xin mời phu nhân ra ngay cho.

CAPIULET PHU NHÂN - Chúng ta ra ngay đây. Juliet con, bá tước đang đợi.

NHŨ MẪU - Đi đi em. Đi tìm lấy những đêm vui để thêm vào chuỗi ngày vui của em.
Cùng vào

CẢNH IV
Ngoài phố

Rômêô, Mơkiuxiô, Benvôliô, năm sáu người đeo mặt nạ,một số người mang đuốc và một số nhạc công ra.

RÔMÊÔ - Thế nào, có phải dài dòng xin lỗi rồi hãy vào, hay cứ vào tự nhiên thôi?

BENVÔLIÔ - Những lời lẽ tràng giang đại hải bây giờ quá thời rồi. Chẳng ai còn chuộng cái lối giả trang thần Kiupit, mắt bịt khăn, tay cầm cung quét sơn sặc sỡ kiểu Tácta để dọa các bà các cô như bù nhìn xua chim nữa. Chẳng cần phải có một bài giáo đầu học thuộc lòng, vừa đọc vừa phải có người nhắc, để dọn đường vào(1). Cứ để tuỳ họ đánh giá chúng ta thế nào mặc ý, ta nhảy vài điệu cho họ xem rồi cáo thoái thôi.

RÔMÊÔ - Đưa cho ta một bó đuốc đây. Ta chẳng nhảy nhót gì cả. Lòng ta âm u thế này, để ta cầm đuốc sáng.

MƠKIUXIÔ - Chàng Rômêô hào hoa phong nhã phải khiêu vũ chứ!

RÔMÊÔ - Không, anh ạ. Đôi giày khiêu vũ của anh nhẹ như bấc, còn lòng tôi nặng như chì, nó kéo tôi xuống không sao mà nhích bước được.

MƠKIUXIÔ - Anh đang say đắm vì tình. Vậy anh hãy mượn thần Ái tình đôi cánh mà tung bay ra khỏi cõi phàm tục.

RÔMÊÔ - Tôi đã bị trọng thương vì mũi tên của Kiupit rồi, còn mượn đôi cánh nhẹ của hắn mà bay sao được. Số mệnh đã buộc tôi không thể tránh được cảnh khổ não. Gánh nặng của Ái tình đè lên tôi nặng trĩu.

MƠKIUXIÔ - Thế thì anh cứ đè lên Ái tình là hắn thua chứa gì: hắn dịu dàng thế ắt chẳng chịu nổi sự đè nén ấy đâu!

RÔMÊÔ - Ái tình mà dịu dàng ư? Hắn thô lỗ, tàn nhẫn, hung bạo, hắn xuyên vào thịt như chông gai.

MƠKIUXIÔ - Nếu Ái tình thô bạo với anh thì anh cũng thô bạo trở lại với hắn. Hắn xuyên vào anh thì anh cứ chọc vào hắn. Cứ thế là anh sẽ thắng Ái tình. Bảo gia nhân. Đưa ta một cái mặt nạ đây, đeo mặt nạ. Mặt nạ lại phủ lên mặt nạ. Giờ thì mặc cho những con mắt tò mò muốn dòm ngó những nét xấu xí của ta! Đã có đôi lông mày sâu róm này nó xấu hổ hộ ta.

BENVÔLIÔ - Thôi, ta gõ cửa mà vào. Vào trong nhà là khiêu vũ luôn.

RÔMÊÔ - Đưa đuốc đây cho ta. Cứ để cho các anh chàng mê chơi vô tâm nhảy nhót trên những bộ chiếu vô tình(1). Về phần ta, ta sẽ theo câu nói của cổ nhân mà cầm đuốc đứng nhìn(2)... Buổi dạ yến tưng bừng thế này mà lòng ta xám ngắt.

MƠKIUXIÔ - Chà, ban đêm thì ai chả xám. Nếu anh xám thế thì chúng tôi sẽ lôi anh ra khỏi - xin anh thứ lỗi - cái vũng bùn ái tình đen sì này mà anh đã ngã vào ngập đến mang tai... Thôi, nhanh lên, phí phạm cả ánh sáng ban ngày...

RÔMÊÔ - Ban ngày là thế nào?

MƠKIUXIÔ - Nghĩa là cứ chần chừ thế này thì đuốc đốt mất toi, như đốt đèn ban ngày vậy... Cứ nên hiểu lấy ý thôi, vì trong bụng có năm phần khôn ngoan tôi chỉ nói ra có một.

RÔMÊÔ - Đi làm cái trò đeo mặt nạ này, chúng ta có khôn nhưng thật chẳng ngoan tí nào.

MƠKIUXIÔ - Sao vậy?

RÔMÊÔ - Đêm qua tôi vừa nằm mơ.

MƠKIUXIÔ - Tôi cũng vậy.

RÔMÊÔ - Thế anh mơ thấy gì?

MƠKIUXIÔ - Mơ thấy những anh mơ ngủ thường hay nói chuyện tầm phào(3).

RÔMÊÔ - Trên giường ngủ, họ mê chuyện thực cả đấy.

MƠKIUXIÔ - À, thế thì đúng là Vương mẫu Mabơ đã đến thăm anh. Vương mẫu là bà tiên đỡ đẻ trong số các nàng tiên(1). Người Vương mẫu nhỏ bé như một viên mã não trên ngón tay một vị trưởng quan. Người đi một cỗ xe do những anh lùn bé tí kéo, lướt trên sống mũi những kẻ ngủ mệt. Thân xe làm bằng vỏ hạt dẻ, do chú thợ mộc Sóc hoặc một chú côn trùng nào đó nạo rỗng: từ thượng cổ đến giờ, chúng vẫn là thợ đóng xe cho các nàng tiên. Nan hoa bánh xe làm bằng chân nhện, mui xe bằng cánh cào cào, dây cương bằng tơ nhện, dây thắng bằng tơ trăng. Roi ngựa làm bằng xương dế, buộc phất phơ một sợi tơ mành. Xà ích là một chú muỗi mắt mặc áo xám, chỉ bé bằng nửa con sâu tí ti khêu được ở đầu ngón tay một cô gái lười(2). Cứ thế, đêm này qua đêm khác, Vương mẫu lướt đi, lướt qua trí não các cặp tình nhân là họ mơ thấy ái tình, lướt trên đầu gối bọn triều thần là chúng mơ thấy còng lưng uốn gối, lướt trên ngón tay các luật sư là họ mơ thấy tiền thù lao, lướt trên môi các vị phu nhân là họ mơ thấy hôn hít yêu đương. Nhưng nhiều khi hơi thở của họ quá nồng hương kẹo bánh(3) thì bà Mabơ nổi giận khiến họ mụn nhọt khắp người. Có khi Vương mẫu phóng xe qua mũi một anh nịnh thần, thế là hắn mơ thấy đánh hơi được một việc xin xỏ béo bở(4) . Có khi bà lấy đuôi một con lợn nộp thuế cho Nhà Thờ cù vào mũi một cha đạo đang ngủ say, thế là ngài mơ ngay thấy được hưởng thêm một lộc vị nữa; có khi xe bà phi trên cổ một chiến binh, thế là anh này mơ thấy đâm chém kẻ thù, xung sát, phục kích, thấy gươm bén rèn tận Tây Ban Nha, thấy những cốc rượu sâu hàng năm sải tay; rồi bà lại gõ trống bên tai anh khiến anh giật mình choàng dậy, hoảng hốt lâm râm vài câu cầu nguyện rồi lại nằm vật xuống ngủ. Cũng chính bà Mabơ này đêm đêm thường tết bờm ngựa lại và buộc những mớ tóc bẩn thỉu hôi hám thành những nút ma, ai gỡ ra là bị rủi ro ngay. Chính cái bà quỷ quái này, khi thấy các cô gái nằm ngửa, thường đè lên họ cho họ quen chịu nặng và trở thành những tay lão luyện... Chính bà ấy...

RÔMÊÔ - Thôi, thôi anh Mơkiuxiô ơi! Anh chỉ nói những chuyện vẩn vơ!

MƠKIUXIÔ - Đúng, tôi nói về những giấc mơ, những đứa con của một bộ óc nhàn rỗi, sinh ra do trí tưởng tượng không đâu, một thứ trí tưởng tượng loãng như không khí và hay thay đổi như ngọn gió kia, lúc này thì vuốt ve bộ ngực lạnh giá của phương Bắc, nhưng lát nữa lại thở phào giận dỗi quay mặt về phương Nam ẩm ướt hơi sương.

BENVÔLIÔ - Trận gió của anh lôi chúng ta đi xa quá: người ta đã xong tiệc rồi, ta đến sẽ quá trễ.

RÔMÊÔ - Tôi thì lại e rằng chúng ta đến quá sớm, vì tôi linh cảm rằng một định mệnh nào đây, mà hiện nay còn treo lơ lửng trên các vì sao, sẽ lấy đêm vui này làm màn đầu cho một tấn thảm kịch; và đến màn chót thì cái số kiếp chẳng ra gì ủ ấp trong lồng ngực tôi đây cũng sẽ sớm tàn. Nhưng thôi, cũng tùy ở Đấng tối cao chỉ nẻo giương buồm!... Các bạn vui chơi ơi, ta tiến thôi.

BENVÔLIÔ - Nổi trống lên nào!
Cùng vào

CẢNH V
Trong nhà họ Capiulet

Các nhạc công đứng đợi. Một số gia nhân ra

GIA NHÂN I - Cái thằng Pôtpan(1) đâu, không giúp ta dọn dẹp một tí? Bộ cái thằng ấy mà không thèm dọn bàn chắc! Bộ cái thằng ấy mà không thèm rửa đĩa chắc!

GIA NHÂN II - Phép tắc lịch sự đem giao phó cho một hai người mà lại vào loại tay chân nhem nhuốc thì hay hớm gớm!

GIA NHÂN I - Dọn những cái ghế đẩu này đi! Nhấc cái tủ bát này ra! Và coi chừng bát vàng đĩa bạc đấy... bảo bạn - Này, thủ cho tớ một cái bánh hạnh nhân nhé, và nếu đằng ấy quý tớ thì bảo hộ anh canh cổng cho hai nàng Xudan Graixtôn và Neli vào... Antôni đâu! Pôtpan đâu!

GIA NHÂN III - Có đây!

GIA NHÂN I - Người ta đòi, người ta gọi, người ta hỏi, người ta tìm ở trong phòng lớn kia kìa!

GIA NHÂN IV - Chỗ này cũng gọi, chỗ kia đòi thì làm thế nào!... Nhanh lên các cậu, nhanh tay nhanh chân lên một tí... Vui xuân kẻo hết xuân đi(1) !

Cùng vào

Capiulet ra, theo sau là khách khứa, có cả Tibân, Juliet, Nhũ mẫu; sau cùng là Rômêô, cải trang làm người hành hương, và các bạn, tất cả đều đeo mặt nạ.

CAPIULET - Chào chư vị! Phen này thì mấy tiểu thư mà ngón chân không bị chai sẽ thử sức với các vị! Nào các cô, cô nào từ chối không khiêu vũ? Cô nào còn õng ẹo không chịu ra nhảy thì đúng là có chai chân nhé! Lão nói có đúng không? Nói với bọn người mới đến - Chào chư vị! Có một thời lão cũng đã đeo mặt nạ, cũng đã thủ thỉ bên tai người đẹp những lời êm ái ngọt ngào, nhưng cái thời ấy đã qua rồi, qua rồi... nói với khách nữa mới đến - Chào chư vị! Nhạc công đâu, tấu nhạc đi! Dọn chỗ đi để khiêu vũ! Nào các cô, nhảy đi!

Nhạc nổi, mọi người khiêu vũ

Bảo gia nhân - Thắp thêm đèn lên, chúng bay. Dọn bàn đi, dập tắt lò sưởi đi, trong phòng nóng quá rồi. Thế nào, chú mình(2), tình cờ khiêu vũ thế này cũng thú đấy chứ nhỉ? Mời ông ngồi, ông Capiulet(3). Ông và tôi thì qua cái thời nhảy với nhót rồi. Cái lần cuối cùng chúng mình đeo mặt nạ khiêu vũ là cách đây bao năm rồi nhỉ?

CAPIULET II - Lạy Đức Bà, ba mươi năm rồi.

CAPIULET I - Ông ơi, làm gì đến, làm gì đến. Dịp đó là ăn cưới Luxenxiô. Lễ Thánh linh giáng lâm có đến nhanh chăng nữa cũng chỉ mới là hai mươi nhăm năm. Mà dạo đó chúng ta đeo mặt nạ đấy thôi.

CAPIULET II - Lâu hơn chứ. Lâu hơn. Con hắn còn nhiều tuổi hơn. Con hắn đã ba mươi rồi còn gì.

CAPIULET I - Làm gì đến! Con hắn cách đây hai năm còn chưa thành niên.

RÔMÊÔ, hỏi gia nhân - Tiểu thư nào kia đang làm lộng lẫy bàn tay người khiêu vũ với nàng?

GIA NHÂN - Thưa công tử, tôi không biết.

RÔMÊÔ - Chao ôi, thật là nàng dạy cho những bó đuốc như thế nào mới là chói sáng! Nàng lộng lẫy trên gò má của nàng Đêm, khác nào viên ngọc quý óng ánh bên tai một thiếu nữ xứ Êtiôpi! Báu vật này, ai có thể chiếm được làm của riêng! Vẻ tuyệt thế kia, sao cõi trần lại có? Nàng ở giữa đám phụ nữ này như bồ câu trắng ở giữa đàn quạ. Khi bản đàn này dứt, ta sẽ tìm đến chỗ nàng để bàn tay phàm tục này được diễm phúc nắm tay người đẹp. Tim ta tới nay đã yêu ai chưa nhỉ? Không, không, hỡi đôi mắt ta ơi, hãy nói là chưa đi! Vì chỉ tới đêm nay ta mới được thấy một con người thật là tuyệt sắc!

TIBÂN - Giọng này nghe đúng là giọng một thằng Montaghiu. Bảo gia nhân - Mi đi lấy cho ta thanh kiếm. Gớm thật, quân khốn kiếp dám đeo mặt nạ phường hề tới đây nhạo báng ngày lễ trang nghiêm của nhà ta. Vì danh dự của họ nhà, cho thằng này về âm phủ cũng chẳng mắc tội gì với Chúa!

CAPIULET, tới gần - Cái gì thế cháu? Việc gì khiến cháu giận dữ thế?

TIBÂN - Thưa chú, kia là một thằng Montaghiu, một tên tử thù của chúng ta, một tên khốn kiếp dám nghênh ngang láo xược đến đây nhạo báng lễ tôn nghiêm của họ nhà ta.

CAPIULET - Ta trông như Rômêô, có phải không?

TIBÂN - Đích là thằng khốn Rômêô đó!

CAPIULET - Cháu hãy bình tĩnh, để mặc nó. Nó đi đứng đàng hoàng lịch sự lắm. Mà nói thực, thành Vêrôna này cũng tự hào vì có một chàng thanh niên công tử đức hạnh và mực thước như nó. Cho ta tất cả của cải trong thành Vêrôna này ta cũng không muốn xảy ra trong nhà ta điều gì xúc phạm tới danh dự nó. Vậy cháu hãy nhẫn nại, đừng để ý đến nó nữa. Ý ta như vậy đó. Nếu cháu tôn trọng ý ta thì hãy tươi tỉnh lên, hãy bỏ cái bộ mặt hùng hổ kia đi; trong một buổi dạ hội, cái bộ mặt ấy thật chẳng thích hợp.

TIBÂN - Bộ mặt ấy thích hợp lắm nếu có thằng khốn ấy là khách. Tôi quyết không để cho nó yên.

CAPIULET - Anh phải để cho nó yên! Anh nghe chưa, hở anh chưa ráo máu đầu kia! Tôi đã bảo anh phải để cho nó yên. Thế nào, tôi là chủ ở đây, hay anh? Thế nào, anh không thể để cho nó yên à? Xin Chúa cứu vớt linh hồn tôi! Anh định gây náo loạn giữa khách khứa của tôi hả? Anh định giương vây giương cánh, anh định làm ra ta đây kẻ giờ phải không?

TIBÂN - Nhưng, thưa chú, thật là một điều sỉ nhục.

CAPIULET - Thôi đi, thôi đi, anh là thằng láo. A, anh định làm thế phải không? Anh liệu hồn, đừng có giở trò ra mà tôi sẽ cho anh biết tay. Phải, anh làm trái được ý tôi thì anh mới thích! Hừ, thật là đúng lúc!... Nói với khách đương khiêu vũ - Tốt lắm, các cô các cậu! Nói với Tibân - Anh là đồ láo... Anh mà giở trò thì có mà... Bảo gia nhân - Đèn đóm thêm vào chúng bay! Bảo Tibân - Tôi sẽ bắt anh phải yên... Bảo khách - Nào, vui lên nào, các cô các cậu!

TIBÂN - Lửa giận ngùn ngụt mà phải nhẫn nại chịu đựng, khiến ta rung chuyển cả thịt da. Ta đành rút lui vậy. Việc thằng khốn này vác mặt đến đây, đêm nay tưởng là thú vị, nhưng rồi sẽ đưa đến những hậu quả chua cay. Tibân vào

RÔMÊÔ, cầm tay Juliet - Nếu tay hèn này đã xúc phạm đến báu vật linh thiêng thì tôi xin chịu một hình phạt êm đềm: đôi môi tôi như hai kẻ hành hương rụt rè xin sẵn sàng xóa vết bàn tay thô bạo kia bằng một cái hôn trìu mến.

JULIET - Hỡi kẻ hành hương(1) lương hảo, người quá khắc nghiệt với bàn tay của người. Bàn tay này làm thế chỉ là để tỏ lòng sùng đạo thành kính thôi! Kẻ hành hương có thể nắm tay các nữ thánh. Tay cầm tay, đó là cái hôn của người hành hương.

RÔMÊÔ - Thế các nữ thánh chẳng có môi đó sao? Và các người hành hương nữa?

JULIET - Có, có môi để tụng kinh cầu Chúa.

RÔMÊÔ - Ôi, nếu vậy thì, hỡi nữ thánh thân yêu, hãy cho phép môi làm công việc của tay. Chúng đang cầu xin đó. Nàng hãy ưng chuẩn đi, kẻo đức tin lại biến thành nỗi tuyệt vọng.

JULIET - Các nữ thánh thường đứng lặng, nhưng vẫn là ưng chuẩn.

RÔMÊÔ - Vậy thì xin nàng cứ đứng lặng, để tôi được hưởng kết quả của lời cầu xin. Hôn Juliet - Thế là đôi môi tôi đã được môi nàng gột sạch tội lỗi.

JULIET - Như vậy tội lỗi lại sang môi tôi sao?

RÔMÊÔ - Tội lỗi từ môi tôi sang môi nàng! Lời trách mới đáng yêu sao! Vậy xin nàng hãy trả lại tôi tội lỗi ấy. Lại hôn Juliet.

JULIET - Công tử hôn đúng phép sách dạy nhỉ.

NHŨ MẪU - Thưa tiểu thư, phu nhân muốn dạy điều gì. Juliet đi.

RÔMÊÔ, hỏi nhũ mẫu - Mẹ nàng là ai vậy?

NHŨ MẪU - Công tử ơi, mẹ nàng là bà chủ nhà này, một bậc mệnh phụ khôn ngoan và đức hạnh. Tôi là vú nuôi của con gái bà, tức là tiểu thư vừa tiếp chuyện công tử đó. Này tôi bảo công tử: chàng nào vớ được món này là lắm cái xủng xoảng(1) lắm đấy nhé!

RÔMÊÔ - Nàng là người họ Capiulet sao? Ôi oan trái yêu quý, đời sống của ta nay nằm trong tay người thù.

BENVÔLIÔ - Thôi, ta đi thôi! Cái hay cái đẹp nhất đã thấy cả rồi(2).

RÔMÊÔ - Có lẽ đúng thế đấy. Lòng tôi chỉ thêm ngổn ngang bối rối.

CAPIULET - Thế nào, chư vị, đã vội về làm gì: chúng tôi đang sửa soạn bữa tiệc mọn(3) khách cáo từ ra về - Chư vị nhất định về ư?... Thôi thế thì cám ơn tất cả các vị... Tôi xin cám ơn tất cả các quý vị, chúc các vị về ngủ yên giấc. Mang thêm đuốc lại đây chúng bay!... Thôi ta đi nghỉ thôi, gia nhân cầm đuốc tiễn khách ra. Chà, khuya rồi đó, ta đi nằm đây.

Tất cả vào, trừ Juliet và nhũ mẫu

JULIET - Nhũ mẫu ơi, lại đây: ai đây kia nhỉ?

NHŨ MẪU - Đó là con trai nối dõi của ông già Tiberiô.

JULIET - Còn ai đang ra cửa kia?

NHŨ MẪU - Tôi trông như cậu Pêtruckiô ấy.

JULIET - Còn ai đi sau kia, người không chịu khiêu vũ ấy mà?

NHŨ MẪU - Tôi không biết.

JULIET - U thử đi hỏi xem. Nhũ mẫu đi - Nếu chàng đã có vợ rồi thì có lẽ nấm mộ kia sẽ là giường cưới của ta.

NHŨ MẪU, trở lại - Tên người đó là Rômêô, họ nhà Montaghiu. Anh ta là con một của kẻ thù họ nhà ta.

JULIET - Một mối thù sinh một mối tình(1),

Vội chi sớm gặp, biết đành muộn sao!

Tình đâu trắc trở gian lao

Hận thù mà hóa khát khao ân tình!

NHŨ MẪU - Gì cơ? Cái gì cơ?

JULIET - À, đó là mấy câu thơ tôi vừa học được của một bạn khiêu vũ.

Có tiếng bên trong gọi Juliet

NHŨ MẪU - Vào đây, vào đây!... Thôi ta vào thôi, khách khứa về cả rồi.
Cùng vào

Người dịch: Đặng Thế Bình